Các trường hợp nhiễm virus corona gia tăng ở Trung Quốc và trên toàn thế giới, người ta mở cuộc săn lùng để xác định 'bệnh nhân số 0'.
Nhưng việc có thể chỉ đích danh người khởi phát ra dịch bệnh liệu có lợi bất cập hại?
Giới chức Trung Quốc và các chuyên gia đang tranh cãi về nguồn gốc của sự bùng phát dịch virus corona đang diễn ra.
Cụ thể hơn, người ta tranh cãi xem ai là "bệnh nhân số 0" của trận dịch này.
Còn được gọi là trường hợp đầu hệ (index case), bệnh nhân số 0 là thuật ngữ dùng để mô tả người đầu tiên bị nhiễm bệnh do virus hoặc vi khuẩn gây ra trong một trận dịch.
Những tiến bộ trong phân tích di truyền hiện nay có thể truy tìm lại dòng giống chủng loại của virus gây bệnh thông qua những người bị nhiễm.
Kết hợp với các nghiên cứu dịch tễ, các nhà khoa học có thể chỉ ra được đích danh các cá nhân có thể là những người đầu tiên bắt đầu làm lây lan và từ đó khởi phát lây nhiễm dịch bệnh từ người sang người.
Xác định bệnh nhân đầu tiên
Việc xác định bệnh nhân đầu tiên là ai có thể giúp trả lời các câu hỏi quan trọng về cách thức, thời điểm và nguyên nhân gây ra dịch bệnh. Những điều này có thể giúp ngăn chặn lây nhiễm cho nhiều người tiếp theo tại thời điểm đang xảy ra dịch hoặc các đợt bùng phát dịch trong tương lai.
Rốt cuộc chúng ta có biết ai là "bệnh nhân số 0" trong dịch cúm virus corona Covid-19 bắt đầu ở Trung Quốc không?
Câu trả lời ngắn gọn là "không".
Chính quyền Trung Quốc ban đầu báo cáo rằng trường hợp nhiễm virus corona đầu tiên là vào ngày 31/12/2019 và nhiều ca bệnh đầu tiên có triệu chứng giống viêm phổi nhiễm trùng đã ngay lập tức được quy về đầu mối xuất phát từ chợ chuyên bán hải sản và động vật hoang dã ở thành phố Vũ Hán, thuộc tỉnh Hồ Bắc.
Khu vực này được xác định là tâm dịch, với gần 82% trong số hơn 75.000 ca nhiễm được ghi nhận cho đến ngày 23/2/2020 tại Trung Quốc và trên toàn cầu được cho là xuất phát từ đây, theo số liệu thống kê của trường Đại học nổi tiếng của Mỹ mang tên Johns Hopkins.
Chợ bán buôn hải sản Hoa Nam được cho là có liên quan đến các ca nhiễm virus corona sớm nhất và đã nhanh chóng bị đình chỉ hoạt động bởi chính quyền
Tuy nhiên, một công trình của các nhà nghiên cứu Trung Quốc được công bố trên tạp chí y khoa Lancet nói rằng người đầu tiên được chẩn đoán mắc Covid-19 là vào ngày 1/12/2019 (sớm hơn nhiều so với công bố chính thức) và người này "không dính dáng" đến chợ bán buôn hải sản Hoa Nam.
Bà Ngô Văn Quyên (Wu Wenjuan), bác sĩ cao cấp của Bệnh viện Kim Ngân Đàm (Jinyintan) ở Vũ Hán và là một trong những tác giả của nghiên cứu, nói với Ban BBC Tiếng Trung rằng bệnh nhân đó là một người đàn ông lớn tuổi mắc bệnh Alzheimer.
"Ông ấy (bệnh nhân đó) sống cách chợ hải sản đến bốn hoặc năm trạm xe buýt, và vì đang bị bệnh nên hầu như ông ấy chỉ loanh quanh trong nhà, không đi ra ngoài," bác sỹ Ngô Văn Quyên nói.
Bà cũng nói rằng sau đó vài ngày, ba người khác có các triệu chứng bệnh - hai trong số đó cũng không hề đến chợ hải sản Hoa Nam.
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cũng tìm ra rằng 27 trong số 41 bệnh nhân nhập viện trong giai đoạn đầu của dịch bệnh "có đến chợ Hoa Nam".
Giả thuyết cho rằng dịch bệnh bắt đầu phát sinh ở chợ này và có thể đã bị lây truyền từ một con vật hoang dã còn sống sang vật chủ là người trước khi lây lan từ người sang người vẫn được coi là có khả năng thuyết phục nhất, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Các 'bệnh nhân số 0' nổi tiếng trong lịch sử
Liệu rằng chỉ một người thôi có thể thực sự làm bùng phát cả một ổ dịch lớn hay không.
Trận dịch Ebola bùng phát từ 2014 đến 2016 ở Tây Phi là vụ lớn nhất kể từ khi virus gây bệnh được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1976. Virus này đã giết chết hơn 11.000 người và trên 28.000 người bị lây nhiễm, theo WHO.
Đợt dịch đó kéo dài hơn hai năm và xuất hiện ở 10 quốc gia, chủ yếu ở Châu Phi nhưng cũng có những ca bệnh được báo cáo ở Mỹ, Tây Ban Nha, Anh Quốc và Ý.
Dịch Ebola bùng phát khắp Tây Phi đã truy về bệnh nhân đầu tiên là một cậu bé ở Guinea, được cho là bị nhiễm virus từ dơi
Các nhà khoa học đã kết luận rằng sự bùng phát của một biến thể Ebola mới khởi nguồn từ chỉ một bệnh nhân - là cậu bé Guinea 2 tuổi - người có thể đã bị nhiễm bệnh khi chơi trong một hốc cây nơi có đàn dơi sinh sống.
Họ đã tìm ra mối liên hệ từ một đợt nghiên cứu thực địa tại nơi cậu bé được nuôi nấng, làng Meliandou, thu thập mẫu bệnh phẩm và trò chuyện với người dân địa phương để tìm hiểu thêm về nguồn gốc của dịch Ebola trước khi công bố kết quả tìm kiếm.
Nhưng có lẽ "bệnh nhân số 0" nổi tiếng nhất phải là cô Mary Mallon, người có biệt danh 'Mary thương hàn' vì đã gây ra dịch sốt thương hàn ở New York vào năm 1906.
Xuất thân từ Ireland, Mallon di cư sang Mỹ và khởi đầu bằng công việc đầu bếp ở các gia đình giàu có.
Sau khi phát hiện một số nhóm các ca bệnh thương hàn trong các gia đình giàu có ở New York, các bác sĩ truy tìm nguồn gốc dịch tới cô Mallon. Bất cứ nơi nào cô làm việc, các thành viên trong gia đình đều có người bị sốt thương hàn.
Các bác sĩ gọi cô là người khoẻ mạnh mang mầm bệnh - một người bị nhiễm bệnh nhưng ít biểu hiện hoặc không có biểu hiện triệu chứng của bệnh, điều đó có nghĩa là họ dễ dàng vô tình tiếp tục lây nhiễm cho nhiều người khác mà không ai biết.
Tấm pin được lắp trên mái nhà, dây dẫn điện vào trong nhà để chiếu sáng
Liên hệ tư vấn và lắp đặt: 035 2858 246
Hiện nay ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy một số người có khả năng gây lây nhiễm virus cao hơn so với những người khá, và Mallon là một trong những trường hợp được ghi nhận sớm nhất về một người có khả năng "siêu phát tán".
Vào thời điểm đó, có đến vài ngàn người New York hàng năm mắc bệnh thương hàn với tỷ lệ tử vong là 10%.
Mary Mallon có biệt danh là 'Mary thương hàn' sau khi cô bị phát hiện gây dịch thương hàn cho một số gia đình giàu có ở New York
Song thuật ngữ "bệnh nhân số 0" thường được gắn với ám chỉ tội lỗi và sự kỳ thị.
Nhiều chuyên gia y tế phản đối việc chỉ đích danh người bệnh đầu tiên của một trận dịch, vì sợ rằng điều đó có thể dẫn đến những thông tin sai lệch về căn bệnh hoặc thậm chí lên án kết tội người bệnh đầu tiên.
Một ví dụ đầy tai tiếng là vụ người đàn ông bị xác định nhầm thành "bệnh nhân số 0" của bệnh Aids.
Gaetan Dugas, tiếp viên hàng không đồng tính người Canada, là một trong những bệnh nhân bị coi là xấu xa tội lỗi nhất trong lịch sử.
Anh bị đổ lỗi vì đã lây truyền HIV sang Mỹ trong thập niên 1980. Nhưng sau đó ba thập kỷ, các nhà khoa học tiết lộ rằng anh không thể là ca bệnh đầu tiên - một nghiên cứu năm 2016 cho thấy virus đã lây lan từ vùng Caribbean sang Mỹ từ đầu thập niên 1970.
Điều kỳ lạ là thuật ngữ bệnh nhân số 0 đã tình cờ được tạo ra trong thời điểm có nạn dịch HIV.
Trong quá trình điều tra sự lây lan của căn bệnh Aids ở Los Angeles và San Francisco vào đầu thập niên 1980, các nhà nghiên cứu từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (Centers for Disease Control and Prevention - CDC) đã sử dụng chữ cái "O" để chỉ trường hợp bệnh nhân là người "ở bên ngoài tiểu bang California".
Các nhà nghiên cứu khác thì lại hiểu sai chữ cái "O" thành chữ số 0 - và thế là khái niệm "bệnh nhân số 0" ra đời.